Giriş
“Kişisel unsurlara asgari düzeyde yer verilen anonim şirketlerde, sermayenin korunmasına yönelik düzenlemeler öne çıkmış ve kişisel unsurlarla bağlantılı düzenlemelerden olabildiğince kaçınılmıştır. Ortaklıktan çıkarılma da bu doğrultuda anonim şirketler hukukunda bugüne kadar yer verilmeyen bir düzenleme olmakla birlikte, özellikle ekonomik yoğunlaşmalar nedeniyle artış gösteren çıkar çatışmalarının önlenmesinde veya çözülmesinde birer hukuki araç olarak kullanılmaya başlanmıştır. Nitekim anılı gelişmeler 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) hazırlanması sırasındaki yasa koyucunun iradesini de etkilemiş ve TTK’nın208. Maddesi’nde1 hâkim pay sahibinin ortaklıktan çıkarma (satın alma) hakkına yer verilmiştir. Söz konusu hak, TTK’nınticaret şirketlerine ilişkin genel hükümleri arasında düzenlenmiş olup, şirketler topluluğu içinde kullanılabilen bir haktır. “
Düzenlemenin Amacı
Hâkim pay sahibinin ortaklıktan çıkarma hakkının amacını ortaya koyabilmek için konuya hâkimazınlık pay sahipleri ilişkileri açısından yaklaşmak doğru görünmektedir. Bu doğrultuda düzenlemenin temel amacının bir şirketin % 90 –95 oranındaki sermaye ve/veya oy çoğunluğunu ele geçiren çoğunluk pay sahibinin, ortaklıkta etkinliği kalmayan azınlığın paylarını makul bir 11Temmuz2013 ele geçiren çoğunluk pay sahibinin, ortaklıkta etkinliği kalmayan azınlığın paylarını makul bir bedel karşılığında satın alması sonucunda, ortaklık işlerini daha az engelleme ve maliyetle yürütmesinin sağlanması; diğer bir ifade ile ortaklığın sevk ve idaresinin kolaylaştırılması olduğu söylenebilir2.
Türk Hukukunda Ortaklıktan Çıkarma Hakkının Kullanılma Şartları
- Hâkim şirketin, sermaye şirketinin paylarının ve oy haklarının en az % 90’ına sahip olması
- Azınlık pay sahiplerinin dürüstlük kuralına aykırı davranışlarla şirketin işleyişine engel olması
- Azınlık paylarının satın alınması
- Ortaklıktan çıkarma kararı ve payların devri
—————————-
- 1 TTK Madde 208 -Hâkim şirket, doğrudan veya dolaylı olarak bir sermaye şirketinin paylarının ve oy haklarının en az yüzde doksanına sahipse, azlık şirketin çalışmasını engelliyor, dürüstlük kuralına aykırı davranıyor, fark edilir sıkıntı yaratıyor veya pervasızca hareket ediyorsa, hâkim şirket azlığın paylarını varsa borsa değeri, yoksa 202’nci maddenin ikinci fıkrasında öngörülen şekilde belirlenen değer ile satın alabilir.
- 2 Aslan, Ayşegül, Hâkim Ortağın Azınlık Paylarını Satın Alma Hakkı (Squeeze-out Right), Sermaye Piyasası Kurulu Ortaklıklar Finansmanı Dairesi, Yeterlilik Etüdü, Ankara 2005, s. 5.
- 3 Madde metninde satın alma hakkının ne şekilde kullanılacağı yönünde herhangi bir açıklama bulunmamaktadır. Oysa 6102 sayılı TTK yasalaşmadan önce hazırlanan Kasım 2005 tarihli tasarıda satın alma hakkının mahkeme kanalıyla kullanılacağı açıkça belirtilmiş ve tasarının ilgili madde gerekçesinde de düzenlemenin amacı açıklanmıştır. Sonrasında Adalet Alt Komisyonu tarafından yapılan değişiklikle mahkemeye başvuru ifadesi metinden çıkarılmış ve payın bedelinin TTK’nın 202’nci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca belirleneceği ifade edilmiştir. Nitekim devamında hüküm metni de bu şekilde yasalaşmıştır. Bu nedenle gerek atıf yapılan TTK’nın 202’ ncimaddesinin ikinci fıkrasında düzenlenen hakkın mahkemeye kanalıyla kullanılması, gerekse de çıkarma hakkının kullanılması sırasında ileri sürülen haklı sebep denetiminin ancak mahkemece yapılabileceği gerçeği karşısında, TTK m. 208 kapsamındaki satın alma hakkının sadece mahkeme vasıtasıyla kullanılabileceği görüşündeyiz.
- 4 Çelik, Aytekin, Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma, 2. Baskı, Ocak 2012, s. 226.
- 5 Gerçek değer, aktiflerinmuhtemelsatışdeğerleriesasalınarakbelirlenen bilanço değeriolaraktanımlanmaktadır Tekinalp, Ünal(Poroy, Reha/Çamoğlu, Ersin) Ortaklıklar ve KooperatifHukuku, Güncelleştirilmiş 11. Basım, İstanbul Ekim2009,N.1185.
- 6Buyöndebkz.OkutanNilsson, Gül, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Şirketler Topluluğu Hukuku, Ağustos 2009,s.443